Göçle ilgili haberleştirmelerde, röportaj için en uygun adayın seçilebilmesi için haber konusu hakkında detaylı araştırma yapmak ve kapsamlı bilgi edinmek gerekiyor. Göçe dair konular doğası itibariyle karmaşık ve çok boyutlu olabildiği için, incelenen konu üzerinde çalışmalar yürüten ve diğer gazeteciler, araştırmacılar ve uzmanlardan destek almak bilgi toplama sürecinizi kolaylaştırabilir.
Röportaj için, haberde incelenen olgu veya olaydan doğrudan veya dolaylı olarak etkilenen bir öznenin seçilmesi büyük önem taşıyor. Göçe dair konuların deneyimi ve koşulları bireyden bireye farklılık gösterir, dolayısıyla her mülteci ve göçmen birey röportaj konusuna dair yeterli deneyim ve bilgiye sahip olmayabilir. Bu sebeple, seçim sürecinde konuyla birebir ilişkili öznelerin önceliklendirilmesi gerekir.
Haber konusuyla birebir ilişkili öznelere çeşitli sebeplerden dolayı ulaşılamadığı durumlarda veya haberin detaylandırılması için gerek görüldüğü takdirde, haber konusu üzerine değerlendirme, görüş veya tavsiyeler sağlayabilecek uzmanlar da kaynak olarak seçilebilir. Ancak bu noktada da, röportaj için doğru uzmanın belirlenmesi oldukça kritik. Göç alanı içerisinde pek çok kesişimsel alt dinamik barındırıyor, bu nedenle göç alanında çalışan her uzman haberleştirdiğiniz konuya doğrudan hakim olamayabilir. Örneğin; mülteci ve göçmen kadınlarla ilgili bir haber yapıyorsanız, göç ve toplumsal cinsiyet üzerine spesifik çalışmalar yürüten araştırmacı, akademisyen, aktivist veya sivil toplum çalışanları konuyla ilgili daha kapsamlı ve derinlemesine uzman görüşü sağlayabilir.
1.2. Röportaj Talebi İletirken:
Gazetecilerin kendini ve çalıştığı kurumu tanıtması, iletişimin ilk adımını oluşturuyor. Bu süreçte, görüşülen kişinin zaten bilgi sahibi olduğunu varsaymamak önemli. Gazetecilerin kendi çalışmaları, çalıştıkları kurum ve habere dair mümkün olduğunca fazla detay sağlaması (örneğin; haberin amacı, odaklanılan konu, editoryal çizgi, yayın politikaları vb.) güven ilişkisi kurulabilmesinde büyük rol oynuyor.
Talep iletilirken, röportajın mülteci ve göçmen bireyler için ikamet ettikleri ülkede veya kendi menşei ülkelerinde doğurabileceği güvenlik risklerinin belirtilmesi gerekiyor. Örneğin; röportajın yayınlanacağı medya kurumu veya platformu bu ülkelerde siyasi sansür yada yayın yasağı altındaysa, güvenliğinin korunması için kişi bu durumdan haberdar edilmelidir.
Talep iletme sürecinde, kişinin o anki sosyal koşulları ve psikolojik durumunun göz önüne alınması, ve iletişimin buna göre belirlenmesi büyük önem taşıyor. Örneğin; aile üyesini veya yakınını kaybetmiş bir kişiye röportaj talebinde bulunurken, başsağlığı mesajı ile başlamak, zaman ayırdığı için teşekkür etmek ve acısını tetikleyecek yorucu sorulardan kaçınmak iletişimde gerekli empati ve anlayışın sergilenebilmesine olanak tanır.
1.3.Soruları Hazırlarken:
Sorular belirlenirken, hem haber konusuna dair detayları hem de kişinin olası hassasiyetlerini öngörebilmek için, aynı topluluğa dahil mülteci ve göçmen gazetecilerden görüş alınması ve önerilerinden yararlanılması avantaj sağlayabilir.
Röportaj öncesinde kişiye dair ön araştırma yürütmek ve kişiliğiyle ilgili bilgiler edinmek, iletişim sürecinin sağlıklı yürütülebilmesi açısından katkı sağlar. İlgili açık kaynaklardan veya çevrimiçi araştırma yöntemleri ile gerekli bilgiye ulaşılamadığı durumlarda, röportaj öncesinde kişiyi daha yakından tanımak için bir ön görüşme düzenlenebilir.
Kişiyle yapılan ön görüşmeler sırasında, haber konusuna dair kişisel koşul ve hassasiyetleri öğrenilebilir ve röportaj soruları bu doğrultuda hazırlanabilir. Bunun yanı sıra, kişinin haberde nasıl temsil edilmek istediğine dair genel beklenti ve talepleri sorulup, dikkate alınabilir.
Röportaj yapılacak kişi daha önce başka bir medya kuruluşu ile röportaj gerçekleştirmişse, birebir aynı soruları tekrarlamamaya özen gösterilebilir.
1.4.Tercümanlarla Çalışırken:
İmkanlar dahilinde, tercümanın haber konusuyla ilgili topluluk üyeleri arasından veya konuya dair bilgi ve deneyim sahibi adaylar arasından seçilmesi, röportajdaki iletişim sürecini kolaylaştırabiliyor. Ancak bu noktada, özellikle profesyonel kişiler yerine gönüllüler yada yerel sakinler ile çalışılıyorsa, hatalı veya yönlendirme içeren çeviriler olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.
Röportaj süreci öncesinde, gazeteci ve tercümanların mutlaka ön görüşme alması ve röportaj sırasında izlenecek adımları önceden kararlaştırıp, belirlemesi gerekiyor. Gazeteci ve tercüman arasında sıkı bir ekip koordinasyonu kurulması, röportaj akışındaki tutarsızlıkları engelleyerek, röportaj yapılan kişiyle pürüzsüz ve kesintisiz iletişim kurulabilmesini sağlıyor.
2. Röportaj Sırasında Dikkat Edilmesi Gerekenlere Dair Öneriler
2.1. Mekan Seçimi
Röportajın gerçekleştirileceği mekan seçilirken, gazeteciler kişilerin tercihlerini öğrenmeli ve güvenli alanın sağlanabilmesi için hassasiyetlerine öncelik tanımalıdır.
Mekan önerisi sunulurken, kişinin ulaşım koşulları dikkate alınmalı ve öneriler bu doğrultuda belirlenmelidir.
Mekan seçim sürecinde röportajın içeriği göz önüne alınmalı, gerçekleşebilecek olası güvenlik tehditleri (örneğin; dış müdahaleler, saldırı ihtimali vb.) veya ortamın kişi üzerinde yaratabileceği olası baskılar (örneğin; ayrımcılık veya nefret söylemine dair çekinceler) değerlendirilmelidir.
2.2.Kişisel Bilgiler ve Rıza Onayı
Mülteci ve göçmen bireylerin kişisel bilgilerinin medyada açık biçimde yer alması pek çok güvenlik riskine yol açabiliyor. Bu sebeple röportaja başlarken, kişinin hangi kişisel bilgilerinin, ne ölçüde paylaşılabileceğine dair detaylı rıza onayı alınması ve röportaj akışının bu doğrultuda yürütülmesi hayati derecede önem taşıyor.
Özellikle isimsiz şekilde gerçekleştirilen röportajlarda, kişinin kimliğini teşhir edebilecek (örneğin; doğum yeri & tarihi, yaşadığı şehir, mesleği vb.) detaylara doğrudan yer verilmemesi gerekiyor.
Röportaj sırasında aktarılan ve özellikle haber odağı dışında kalan kişisel bilgiler, kişinin rızası olsa dahi, doğurabileceği çeşitli güvenlik riskleri göz önüne alınarak haber dışında bırakılabilir.
2.3.İletişimde Güveni Sağlamak:
Röportaja başlarken, gazetecinin sorularla birlikte konunun genel hatlarına dair kapsamlı bilgilendirme sunması, görüşme akışına dair detayları açıklaması ve onay alması kişinin daha rahat hissetmesine katkıda bulunabilir.
Gazeteciliğin temel işlevi bir konu hakkındaki tüm yönleri sorgulamak ve açığa çıkarmak olsa da, röportaj sırasında kişinin bir mahkemede yargılanıyor gibi ya da saldırı altında hissetmemesi gerekir. Bu açıdan, özellikle hassas deneyimlerle ilgili soruların kişiyi utandırmadan ve suçlamadan aktarılmasına özen gösterilmelidir.
Röportaj sırasında gazetecilerin kendi politik, sosyal, dini ve kültürel hassasiyetlerini öne çıkaran bildirimlerde bulunmaları kişinin baskı altında hissetmesine, kendi görüş ve deneyimlerini aktarmaktan çekinmesine yol açabilir. Dolayısıyla, konuyla ilişkili önyargı veya duygusal yönlendirme oluşturabilecek bildirimlerden kaçınılmalıdır.
2.4. Travmatik Anılara Dair Hassasiyet Göstermek:
Travmatik anıları tetikleyebilecek soruları yöneltmeden önce, bu soruyu neden sorduğunuza ve haberdeki amacına dair açıklama yapmak, kişinin sizi daha iyi anlayabilmesine olanak tanır ve yanlış anlaşılmaların önüne geçebilir.
Travmatik anıların aktarımı oldukça zorlayıcıdır, kişi aktarım sırasında odaklanma güçlüğü çekebilir, ifadeleri yarım kalabilir veya hatırlamakta zorlanabilir. Bu tarz tetiklenmelerin yaşandığı durumlarda tekrarlı sorulardan kaçınılması ve kişiye ihtiyaç duyduğu akış hızında ilerleyebilmesi için alan sağlanması gerekiyor.
Kişi yöneltilen bir soru karşısında duraksıyor, cevap vermekten kaçınıyor veya rahatsızlık gösteriyorsa aynı soruyu tekrarlamamaya ve konuyu irdelememeye özen gösterilmelidir.
Kişinin duygusal tetiklenme yaşadığı durumda, öyküsünü paylaştığı için gerekli takdiri göstermek ancak acıma duygusu belirten yorum ve ifadelerden kaçınmak önem taşıyor. Bu noktada, kişinin ihtiyaç duyduğu süre kadar ara verilebilir veya talebi dahilinde röportaj sonlandırılabilir.
3. Röportaj Sonrasında Dikkat Edilmesi Gerekenlere Dair Öneriler
Özellikle dil bariyerinin bulunduğu röportajlarda anlatılanlar ve aktarılanlar arasında farklılıklar oluşabiliyor. Bu sebeple, röportaj tamamlanıp haber haline getirildiğinde oluşabilecek herhangi bir yanlış aktarım veya uyuşmazlığın önlenmesi için kişiye iletilipyayın için son onay alınması önem taşıyor.
Göçle ilgili pek çok haber toplumsal alanda tepkiyle karşılanılabiliyor ve haberdeki tüm bileşenler hedef gösterme, nefret saldırıları, linç girişimleri gibi güvenlik tehditleriyle karşı karşıya kalabiliyor. Bu açıdan, medya kuruluşlarının mülteci ve göçmenlerle röportaj içeren haberleri yayınlanmadan önce güncel risk tespit çalışmaları yürütmeleri, gerekli görüldüğü takdirde yayından çekme, kaynak ve gazeteci isimlerini gizleme gibi güvenlik önlemleri almaları gerekebilir.
